Ziraat Mühendisliği Platformu

merhabalar,
yeni bir sulama sistemi, su yastıkları. dekara maliyeti 350- 400 ytl ve yaklaşık 20 dekar araziye sorunsuz uygulanabiliyor. makalenin alındığı sayfa linki aşağıdadır.
http://www.waterpillow.net/haberler/yenibir_sulama_yontemi_hasad_dergisi.htm

YENİ BİR SULAMA YÖNTEMİ: SU YASTIKLARI
Dr. Sinan GERÇEK1
GİRİŞ
Günümüzde, birçok konuda olduğu gibi özellikle teknik alanda da hızlı gelişmelere sahne olan bilgi, gelişen iletişim teknolojileri ile herkese oldukça kolay, ucuz ve hızlı bir şekilde ulaşmakta ve yenilikler en kısa bir sürede insanlığın kullanımına sunulmaktadır.
Diğer taraftan hızla artan dünya nüfusunun beslenmesi için daha fazla gıda üretmek artık bir zorunluluktur. Mevcut tarım alanlarının genişletilmesi mümkün olmadığına göre birim alandan daha fazla ürün almak için ileri tarım tekniklerini uygulamak başlıca yoldur. Sulama, genel olarak entansif tarıma geçişte birinci basamak olup, diğer ürün arttırıcı tedbirler (iyi cins tohumluk, gübreleme, tarımsal savaş) genellikle sulama ile etkinlik ve önem kazanmaktadır (Delibaş,1994).
Son zamanlarda gittikçe yaygınlaşan basınçlı sulama yöntemleri, yüksek sulama randımanları ve ürün artışlarına neden olmasına rağmen kullanım alanları itibariyle tatmin edici düzeyde değildir. Dünyada, işlenen yaklaşık 1 milyar hektarın %20sinde sulu tarım yapılmakta ve bu alanların %90-95i uygulamasının kolay ve fazla masraflı olmaması nedeniyle, yüzey sulama yöntemleri ile sulanmaktadır (Kay, 1993). Bu nedenle, araştırmacılar bu sulama yöntemlerinin etkinliğini arttırmak için, döngülü karık, fasılalı karık, azaltılmış debili karık ve delikli borulu karık gibi farklı işletim biçimlerini önermişlerdir (Stringham ve Keller, 1979; Walker ve Skogerboe, 1987). Bununla beraber, gerek basınçlı yöntemlerin ve gerekse diğer yüzey sulama yöntemlerinin etkin olarak kullanımı sulamacının, sulama yöntemini ve tekniğini iyi bilmesine ve uygulamasına bağlıdır. Oysa sulamacılar genellikle bu konularda oldukça az bilgi ve beceriye sahiptirler.
Bu nedenle basit ve kullanımı kolay olan yeni sulama yöntemlerin geliştirilmesine ihtiyaç vardır. Aşağıda bu makalenin yazarı tarafından geliştirilen ve yeni bir sulama yöntemi olan su yastıkları yöntemi tanıtılmıştır.
Yöntemin Tanıtımı
Su yastıkları yeni bir sulama yöntemi olup, erozyon, düşük sulama randımanları, yabancı ot kontrolü gibi mevcut sulama sorunlarına çözümler getirmektedir. Su yastıkları yöntemi, damla ve karık sulama yöntemlerinin kombine edilmesi sonucunda ortaya çıkmıştır.
Su yastıkları yönteminin elemanları; taşınabilir nitelikteki plastik borular ve bu borulara su taşıyan iletim borulardır (Şekil 1.). Plastik boru, dayanıklı ve elastik özellikte, 0,3 mm kalınlığında ve toprakla temas eden alt kısmında 1 mm çapında delikler bulunmaktadır.
Plastik borunun çapı, bitki sıra aralığına (genellikle 2540 cm arasında), boyu ise bitki sıra üzeri mesafesine bağlı olarak değişmektedir. Plastik borudaki delikler arası mesafe ve deliklerin tasarım şekli bitki çeşidine, toprağın tipine ve özellikle geçirgenlik durumuna bağlıdır.
Su yastıkları metodu ile sulama yapılmadan önce, gerek toprak profili içerisinde gerekse sıra boyunca iyi bir su dağılımı için arazinin tesviyesi şarttır. Ayrıca plastik borularının döşeneceği yerlerin, plastik boruya zarar verecek maddelerden temizlenmesi gereklidir. Bu işlemlerden sonra plastik borular sıra aralarına bir dolu bir boş olarak yerleştirilir ve sıra sonundaki kısmı sıkıca bağlanır. Bu şekildeki bir yerleştirme, sıra aralarındaki kültürel işlemlerin (çapalama, bitki bakımı ve hasat gibi) kolaylıkla yapılmasına imkân verir. Plastik borular sulama mevsimi sonuna kadar yerlerinden kaldırılmadığı için aynı zamanda yabancı otlarla mücadelede kullanılan bir malç (örtü) etkisine de sahiptir (Şekil 2.).
Sulama yapmak için; sulama suyu sıra başından iletim boruları yardımı ile plastik boruların içerisine doldurulur ve bu kısmı sıkıca bağlanır. Bu andan itibaren sulama uygulaması başlamış olur. Bu yöntem sulama bilimine, sulama süresi açısından, doldurma ve boşalma süresi gibi iki yeni kavram da kazandırmıştır. Doldurma süresi oldukça kısadır. Örneğin, çapı 0.40 cm, uzunluğu 100 m olan bir plastik boru, debisi 15 l/s olan bir akış ile yaklaşık olarak 14 dakikada dolar. Boşalma süresi ise, plastik borulardaki sular, yerçekimi etkisi ile deliklerden oldukça yavaş bir şekilde toprağa sızdığından oldukça uzun olup, 24 saatten fazla sürmektedir. Su yastıkları yöntemi bu özelliği itibari ile damla sulamaya benzemesine rağmen, damla sulamanın en önemli öğesi olan ilave enerjiye (elektrik ya da motopomp) ihtiyaç duymamaktadır. Su yastıkları yöntemi, teknik olarak sulama bilimi açısından yarı otomatik bir sulama yöntemi özelliğini göstermektedir.
Plastik borular, hasattan önce dikkatli bir şekilde toplanır ve bir yıl sonra tekrar kullanılmak üzere muhafaza edilir.
Yöntemin Avantajları
Toprağın erozyon nedeniyle taşınması önlenmektedir. Plastik boruların doldurulması esnasında, su ile toprak arasında bir temas olmadığı için toprağın erozyona uğraması söz konusu değildir.
Yabancı ot kontrolü sağlanmaktadır. Plastik boruların malç özelliği nedeniyle yabancı otların gelişmesi büyük oranda önlenmektedir. Bu yöntemde, yabancı ot mücadelesi için ilaç kullanımı söz konusu değildir (Şekil 2.). Yabancı ot mücadele ilaçlarının kullanılmaması hem üretim maliyetlerinde azalmaya neden olmakta, hem de günümüzde popüler olan organik tarım açısından oldukça önemli bir avantaj sağlamaktadır.
Topraktan suyun buharlaşması (evaporasyon) önemli ölçüde azalmaktadır. Topraktan olan buharlaşma, plastik boruların malç etkisi sonucu azalmakta, buna bağlı olarak ta toplam sulama suyu miktarı ve sulama sayısında azalmalar olmaktadır. Bu durum, özellikle suyun kıt olan yerlerde suyun daha etkin olarak kullanımını demektir. Diğer taraftan, yöntem işgücü verimliliğinin artışına da sebep olmaktadır.
Bu yöntemde yüzey akış kayıpları söz konusu değildir. Plastik boruların son kısmı bağlı olduğu için yüzey akış kayıpları olmamaktadır. Düz ve düze yakın eğimli arazilerde derine sızma kayıpları da oldukça azalmaktadır. Sonuç olarak daha yüksek sulama randımanları elde edilebilmektedir.
Uygulanan sulama suyu miktarı kolaylıkla ölçülebilmekte ve denetlenebilmektedir. Pratikte araziye verilen sulama suyunun miktarı, ölçül(e)mediği için bilinememekte ve genellikle aşırı düzeyde sulamalar yapılmaktadır. Bu da telafisi güç olan tuzluluk, çoraklılık gibi istenmeyen sorunların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Oysa su yastıkları metodunda, herhangi bir ölçü aletine gerek olmaksızın, verilen suyun miktarı kolaylıkla hesaplanabilmekte ve aşırı sulamaların önüne geçilebilmektedir.
Bu yöntemin uygulanması son derece kolaydır. Bu yöntemde çok fazla sulama bilgisine sahip olmaya gerek yoktur. Yapılması gereken iş, sadece plastik boruların suyla doldurulmasıdır. Yukarıda bahsedildiği gibi bu süreçte oldukça kısadır. Plastik boruların doldurulma süresinin kısa olması ise işgücünde verimliliği arttırmaktadır.
Eriyik gübre uygulamasına uygundur. Eriyik haldeki gübreler ve bitki büyüme düzenleyicileri damla sulama yönteminde olduğu gibi, sulama suyu ile birlikte bitkiye tatbik edilebilir.
İlave enerjiye ihtiyaç duyulmamaktadır. Yöntem birçok açıdan damla sulama yöntemine benzemesine rağmen, damla sulamanın en önemli öğesi olan ilave enerjiye (elektrik veya pompa), bu yöntemde gerek duyulmamaktadır. Enerjinin bulunmadığı yerlerde bu yöntemle, damla sulama kalitesinde sulama sonuçları alınabilmektedir.
Bu yöntemin en ideal kullanım alanları seralar ve küçük tarım arazileridir. Su yastıklarının dekara maliyeti yaklaşık olarak 350 YTL dır. Özellikle sera koşullarında damla sulama ile karşılaştırıldığında çok daha ucuz ve avantajlıdır. Diğer taraftan kullanılan plastik, özelliği itibari ile geri dönüşümü oldukça yüksek bir malzemedir. Kullanım süresi dolan plastik borular, üretim tesislerine tekrar gönderilebilir.
Sonuç ve Öneriler
Bu makalede, karık ve damla sulama yöntemlerinin bir kombinasyonu olarak ortaya çıkan ve yarı otomatik bir sulama yöntemi özelliği gösteren su yastıkları yöntemi tanıtılmıştır.
Bu yöntem, daha fazla işçi verimliliğini sağlayan, daha az sulama suyu ihtiyacına neden olan, erozyonu ve yüzey akışı tamamen ortadan kaldıran, yabancı ot gelişimini büyük oranda önleyen, ölçülü sulama yapılmasına imkan veren, ilave enerjiye gereksinim duymayan ve damla sulamada olduğu gibi sıvı gübrenin uygulanabilmesine imkan veren yeni bir sulama yöntemidir.
Bu yöntemin ideal kullanım alanları küçük düz alanlar (ortalama 1015 dekar) ve seralardır. Eğimli arazilerde su yastıkları ile yapılan sulamalar istenilen seviyede olmayabilir. Fakat böyle arazilerde kısa plastik borular ile bu sorun çözülebilmektedir. Ekimden hasada kadar, sıra aralarında yapılması gerekli olan kültürel işlemlere engel olmaması için plastik boruların bitki sıra aralarına bir dolu bir boş olarak yerleştirilmesi önerilmektedir.
Su yastıkları yöntemi, ilk kez ülkemizde geliştirilen ve buradan diğer ülkelere tanıtılan yeni bir sulama yöntemi olması açısından özel bir önem taşımaktadır. Ancak yöntem üzerinde çalışılması gereken bazı konular da vardır. Örneğin, farklı özellikteki topraklar için, en uygun delik çapları, delikler arasındaki mesafeler ve delik tasarımlarının belirlenmesi, farklı renk ve çaptaki plastik boruların değişik bitkiler üzerine etkisi, yöntemin çiftçiye ve ulusal ekonomiye katkısı, diğer sulama yöntemleri ile kıyaslanması ve tartışılmasıdır. Ayrıca yöntemin pratikte uygulanması esnasında burada öngörülemeyen diğer bazı avantaj ve dezavantajların ortaya çıkması da mümkün olabilecektir.
Kaynaklar
Delibaş, L. (1994). Sulama. Tekirdağ Ziraat Fakültesi, 213 (24), 142-144.
Kay, M. (1993). Surface irrigation systems and practice. Crandfield Institute of Technology, Crandfield, Bedford, 50-63.
Stringham G. E., ve Keller, J. (1979). Surge flow for automatic irrigation. ASCE Irrigation and Drainage Division specialty conference, Albuquerque, 132-142.
Walker, R. W., ve Skogerboe, G. V. (1987). Surface irrigation theory and practice. Prentice-Hall Inc., Englewood Cliffs, New Jersey, 32-46.

________________________________________
1 Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü, Şanlıurfa.
E-mail: Bu e-Posta adresi istenmeyen posta engelleyicileri tarafından korunuyor. Görüntülemek için JavaScript etkinleştirilmelidir.